معرفی انواع عسل و نحوه تشخیص و نگهداری عسل

عسل یک معجزه است که به انسان هدیه داده شده است همانطور که می دانید عسل شیرین بوده و بافت چسبناک و غلیظی دارد که به وسیله زنبور عسل در طبیعت تولید می شود. نام عسل در زبان فارسی انگبین است. عسل سرشار از مواد مغذی و ویتامین است. همچنین علاوه بر خواص غذایی، حاوی خواص دارویی متفاوت نیز است و در ادیان مختلف از آن نام برده اند و در قرآن نیز سوره‌ای با نام نحل (زنبور عسل) آورده شده است. با ادامه مطلب با ما همراه باشید تا با انواع عسل آشنا شویم.

عسل چیست ؟

عسل یک ماده قندی و غلیظ است هر چه آب آن کمتر باشد عسل غلیظ تر و چسبندگی بیشتر خواهد داشت عسل فاسد شدنی نیست اما در دمای 60 درجه خواص خود را از دست می دهد.عسل یک ماده اسیدی بوده اما به این دلیل که قند در آن وجود دارد اسیدی بودن آن احساس نمی شود.

عسل چگونه تولید می شود؟

زنبورهای کارگر عسل از شهد گل‌ها مکیده و کمی از آن شهد را در داخل عسل‌دان خود ذخیره می‌کنند و در مدت زمانی که به کندو بر می گردند این ماده با مواد داخل زنبور ترکیب می شود و عسل شکل می گیرد و آن ها را در لانه خود که کندو نام دارد ذخیره میکنند.

آیا می دانستید که زنبورها نمی خوابند؟ بله زنبورها نمی‌خوابند، آن ها در طی روز به جمع کردن گرده و ذخیره کردن عسل در کندو مشغول هستند زنبور عسل دو معده دارد و شهد جمع آوری شده را در یکی از معده ها ذخیره می کند و هنگام شب دوباره عسل‌های ذخیره شده در کندو را مکیده و وارد بدن زنبور با مواد متفاوت برای مثال دیاستاز مخلوط می شود؛ به این ترتیب مقداری از آب آن به وسیله عسل‌دان در بدن زنبور گرفته خواهد شد هر زنبور این مخلوط بدست آمده را به درون دهان زنبور دیگر قی می‌ کند (بالا می‌ آورد) این فرآیند تا هنگامی که بخشی از شهد هضم شود، ادامه خواهد داشت.زنبورهای عسل با کمک بال‌ های خود برای باد دهی به شهد مایع و غلیظ‌ تر شدن عسل استفاده می‌ کنند. بعد از این مرحله، مایع دیگری که برای موم نمودن شهد درون سلول کاربرد دارد، از معده زنبور ترشح می شود و شهد درون موم ، تبدیل به جامد خواهد شد.

کارشناسان زنبورداری با بررسی هایی که انجام داده اند می گویند برای تولید ۴۵۰ گرم عسل، حدودا ۶۰ هزار زنبور روی تقریبا ۲ میلیون گل سر می‌ نشینند. تا شهد کافی برای تولید عسل تولید کنند.

چرا رنگ عسل روشن یا تیره است؟

رنگ عسل با توجه به گیاهی که زنبور عسل از شهد آن تغذیه کرده متفاوت است برای مثال از سفید یا قهوه‌ای و حتی ممکن است قرمز باشد. برای مثال اگر زنبور عسل از گیاه درخت اقاقیا تغذیه کرده باشد، رنگ عسل روشن و سفید خواهد شد و همچنین اگر از آویشن تغذیه کرده باشد، رنگ عسل مایل به قرمز می شود.

عسل از چه ترکیباتی تشکیل شده است؟

عسل حاوی مواد گوناگونی است که مهم‌ترین آن‌ها از جمله:

قند: که حاوی فروکتوز و گلوکز هستند. اگر گلوکز عسل بیشتر باشد زودتر متبلور خواهد شد و اگر فروکتوز عسل بیشتر باشد شیرین‌تر است.

آب: هرچه آب عسل کمتر باشد، عسل غلیظ‌تر خواهد شد. محتوای رطوبت متعارف ۱۶ تا ۱۸ درصد است.

آنزیم‌ها: از بدن زنبور وارد عسل شده و دارای اینولاز، اینورتاز، آمیلاز ها، گلوکز اکسیداز و کاتالاز هستند.

اسیدها: عسل اسیدی بوده و شامل اسیدهای گوناگونی برای مثال اسید گلوکونیک است. در عسل مقداری اسیدهای آمینه و اسیدهای چرب وجود دارند. این اسیدی بودن باعث می شود از تخمیر و فساد آن جلوگیری شود.

ویتامین‌ها: عسل دارای ۵ نوع ویتامین  A,B,C,D,K است. همچنین عسل دارای مقدار زیادی عصاره ، آنتی‌اکسیدان ، مواد میکروب‌کش و همچنین مواد گوناگون دیگر است.

عسل حاوی مواد مغذی است: کلر، کروم، آهن، فسفر، منیزیم، منگنز، فسفر، سلنیوم، سیلیس، سدیم، روی، کلسیم، گوگرد، پتاسیم، مس.

انواع عسل طبیعی ایرانی و خارجی

عسل ها را طبق مقدار شهدی که دارند دسته بندی می کنن در ایران با توجه به مناطقی که کندو زنبور عسل گذاشته می شود نوع و رنگ عسل فرق خواهد داشت. البته توجه داشته باشید هر کدام از عسل هایی که معرفی می شود به این معنی نیست که به طور خالص از همان گیاه عسل تولید شده باشد زیرا زنبورها از گیاهان مختلف تغذیه می کنند.

عسل کنار

شهد این نوع عسل از درخت کنار استفاده شده است. عسل کنار غلیظ بوده و همچنین طعم بسیار شیرین و روغن مانند دارد و هنگامی که برداشت می شود، برای انسان بوی درخت سدر را تداعی خواهد کرد، رنگ عسل کنار کهربایی تیره است.

عسل آویشن

زنبور های عسل آویشن از گل های نعنایی و گونه های متفاوت آویشن مانند آویشن معمولی و آویشن وحشی عسل تولید می کنند. معمولا رنگ عسل آویشن زرد کمرنگ است و دارای بوی خوبی است.

عسل چند گیاه (چهل گیاه)

همانطور که از نام آن مشخص است این عسل از شهد گیاهان زیادی تولید شده است مانند: گل گاو، شبدر، کلزا، آویشن، ‌اسطوخودوس، گل بنفشه، کاکوتی (آنخ)، اسفرزه، افسنتین، گون، کتیرا، ختمی، کاسنی، زبان، یونجه، مریم گلی و بسیاری از گیاهان رنگ عسل چهل گیاه کهربایی است.

عسل مرکبات

این نوع عسل از فعالیت زنبور عسل بر روی شهد شکوفه های درخت نارنج که به بهارنارنج نیز شناخته می شود و از مرکبات دیگر مانند: پرتقال و لیمو نیز عسل تولید می شود. این عسل دارای طعم خوبی بوده و خواص دارویی زیادی دارد، برای مثال: ضدعفونی کننده، تقویت حافظه، اشتها آور، ضد تهوع این نوع عسل رنگ کهربایی روشن دارد.

عسل گون

بیشتر شهد عسل گون از گیاه گون است و طرفداران زیادی در ایران دارد این نوع عسل طعم مطلوبی داشته و همچنین خواص دارویی دارد، این عسل برای کاهش درد مفاصل، تقویت معده و بیماری های کلیوی بسیار مفید است رنگ عسل گون زرد روشن است.

عسل یونجه

زنبور عسل از شهد و گرده‌ گل‌های یونجه عسل تولید می کند. عسلی که از این گیاه یونجه تهیه می‌شود بسیار محبوب است رنگ آن روشن و شفاف کهربایی است که هنگام رس بستن مقداری تیره خواهد شد.

عسل شوید

در این نوع عسل از درصد بیشتری شهد شوید استفاده شده است و رنگ آن کهربابی است. زنبورهای عسل برای حفظ بقا و همچنین سلامت خود از شهد و گرده گیاهان گوناگون تغذیه می کنند.

عسل گشنیز

درصد زیادی از این نوع عسل شهد گیاه گشنیز است رنگ کهربایی دارد. عسل گشنیز خواص درمانی دارد برای مثال برای حساسیت، اعصاب، سردرد، سرماخوردگی، سرفه و آلرژی است.

عسل اقاقیا

بخش زیادی از شهد، شکوفه های اقاقیا است مصرف عسل اقاقیا برای کودکان توصیه شده است. یک عسل درمانی خاص بوده که برای نشاط، تقویت حافظه، خواب آوری، ناراحتی های صفرا و ضد کم خونی آن اشاره نمود. رنگ عسل اقاقیا کهربایی روشن است.

عسل مریم گلی

با توجه به این که در منطقه ای که کندو بوده گیاه مریم گلی زیاد است به همین دلیل درصد بیشتر این عسل را مریم گلی تشکیل داده است. از خواص دارویی  عسل مریم گلی به آرام بخش بودن، تقویت مغز، بهبود سوءهاضمه، نفخ، دیابت و اعصاب نام برد. رنگ عسل مریم گلی کهربایی است.

عسل زرشک

عسل زرشک شهد آن از درختچه زرشک استخراج می شود، عسل زرشک دارای خواص زیادی مانند لک بدن، کاهش فشارخون و رفع جوش است. رنگ عسل زرشک کهربایی روشن است.

عسل سیاه دانه

عسل سیاه دانه از شهد گل های سیاه دانه با 50 درصد شهد یا بیشتر تولید می شود  بخش زیادی از شهد مورد استفاده آن از شهد گل سیاه دانه است. خواص عسل سیاه دانه برای کاهش خطر ابتلا به دیابت پیشگیری و درمان سرطان است. رنگ عسل سیاه دانه کهربایی تیره است.

عسل رازیانه

عسل گیاه رازیانه بیشتر بانوان طرفدار آن هستند زیرا خواص زیادی دارد و در درمان مشکلات بانوان مؤثر است. عسل رازیانه می تواند به درمان اختلالات قاعدگی بانوان و نیز افزایش شیر مادر کمک کند رنگ عسل رازیانه کهربایی روشن است.

عسل اکالیپتوس

عسل اکالیپتوس خواص زیادی از جمله سرماخوردگی، درمان عفونت ها و بیماری های بافت تنفسی، التیام و درمان سریع زخم ها و درمان سرفه دارد. رنگ عسل اکالیپتوس کهربایی تیره است.

عسل کتیرا

عسل کتیرا در منطقه گلیل تولید می شود، که در استان خراسان شمالی قرار دارد. این منطقه یکی از مناطق محافظت شده ایران بوده و از چرای دام جلوگیری می شود و مناطقی بکر و دارای تنوع پوشش گیاهی دارد. از خواص مهم عسل کتیرا می توان به درمان بیماری های گوارش و معده در سریع ترین زمان ممکن اشاره نمود عسل کتیرا رنگ کهربایی روشن دارد.

عسل خارشتر

میوه گیاه خارشتر را ترنجبین (تَراَنگَبین) می شناسند به معنی عسل تر است. خواص عسل خارشتر تقویت مغز و اعصاب، تسکین دردهای رماتیسمی، دفع سنگ های ادراری، ضد التهاب مثانه، درمان ورم پروستات، خواب آور، تقویت کننده حافظه، تقویت کننده معده و سیستم گوارش است. رنگ عسل خارشتر زرد کهربایی است.

عسل اسطوخودوس

گیاه اسطوخودس به خانواده نعناعیان تعلق دارد. از خواص دارویی عسل اسطوخودوس می توان به ضد قارچ بودن اشاره کرد همچنین برای بهبود زخم موثر بوده و خواص آنتی‌اکسیدانی بسیار زیادی دارد. رنگ عسل اسطوخودوس کهربایی خیلی روشن است.

 عسل مانوکا

شهد این عسل را زنبورهای عسل در مناطقی از جنگل های نیوزیلند و استرالیا از درخت مانوکا  که نام علمی آن Leptospermum scoparum است استخراج می کنند و از کیفیت بالایی برخوردار است.  از خواص عسل مانوکا، درمان آکنه، بهبود زخم، خواص ضد باکتری، کاهش کلسترول بالا، کاهش التهاب و کاهش رفلاکس اسید است. رنگ عسل مونکا کهربایی است.

عسل وحشی

به یاد داشته باشید زنبوری که عسل وحشی را تولید می کند ریز است و با زنبورهای پرورشی فرق دارد. این نوع زنبورعسل بالای درختان، شکاف صخره ها در کوهستان ها کندو می سازند. می توان گفت عسل وحشی خواص همه گیاهان کمیاب را داشته و برای درمان بسیاری از بیماری ها مناسب است. مصرف عسل وحشی برای ورزشکاران و دیگر افراد توصیه می شود. رنگ عسل وحشی سیاه و زرد، سفید و قهوه ای است.

ویژگی های فیزیکی عسل طبیعی چیست؟

چسبندگی عسل

عسل تازه که زنبور استخراج می کند مایع چسبناکی است که مقدار چسبندگی آن به آبی که در عسل وجود دارد ربط دارد.

طعم عسل

هر عسل با توجه به منطقه ای که زنبورها از شهد گیاهان تغذیه کرده اند متفاوت است. و اگر دقت کنید مزه گیاه را احساس می کنید.

عطر عسل

با توجه به شهد نوع گل ها عطر و بوی عسل متفاوت است. موادی که روی عطر عسل تاثیر می گذارد می تواند اسیدهای آزاد، الکل ها، استرها، آلدهیدها و کتون ها باشند. در این بین الکل بیشترین تاثیر را بر عطر عسل دارد. با این حال شهد نیز می تواند تاثیر گذار باشد.

غلظت عسل

عسل رقیق خوب است یا بد؟

یکی از باورهای غلط رقیق یا غلیظ بودن عسل استرقیق یا غلیظ بودن عسل  به دو عامل بستگی دارد. میزان آب در عسل رقیق یا غلیط بودن آن را مشخص می کند.

درجه حرارت محیطی که عسل در آن قرار دارد می تواند باعث رقیق یا غلیظ شدن عسل شود.

برای مثال در تابسان عسل رقیق است و کمتر کِش می آید، در زمستان بیشتر کش می آید.

رطوبت عسل

درصد رطوبت عسل به عواملی مانند شرایط آب و هوایی و رطوبت اصلی شهد مربوط است. همچنین مقدار رطوبت عسل بعد از برداشت از کندو و در شرایط نگهداری تغییر می کند. توجه داشته باشید مقدار رطوبت عسل یکی از مهم ترین خصوصیات عسل بوده که در شکرک زدن، کیفیت نگهداری و غلظت آن تاثیر گذار است.

کشش سطحی عسل

کشش سطحی عسل پایین بوده، به همین دلیل برای جذب رطوبت، عالی است و منطقه ای که از آن عسل تهیه شده، کشش سطحی آن را تعیین می کند.

رنگ عسل

رنگ عسل می تواند از رنگ روشن تا زرد تیره یا سیاه باشد. اساسا رنگ های مختلفی از رنگ روشن با غلظت های گوناگون مانند قند کارامل تا رنگ تجاری استاندارد استفاده می شود. رنگ عسل نسبت به منطقه اصلی گیاه، شرایط نگهداری و تاریخ تولید فرق می کند اما شفافیت یا روشنی عسل به مقدار ذرات معلق گرده گیاه بستگی خواهد داشت.

جالب است بدانید عسل هایی با رنگ قرمز کم رنگ، زرد روشن، سبزرنگ شاه بلوطی، طوسی( اکالیپتوس) وجود دارند، رنگ عسل کریستالیزه شده روشن تر می شود زیرا بلور های گلوکز سفید بوده، همچنین گزارش شده بعضی از آن به سفیدی رنگ شیر هستند و در بعضی مناطق آفریقای شرقی عسل های کریستالی شده مرغوب وجود دارد که به سفیدی آب یعنی بی رنگ بوده و در حالت مایع هستند.

آیا رنگ عسل اهمیت دارد؟

انتخاب عسل با توجه به رنگ آن اصلا درست نیست. اما رنگ عسل از جنبه تجاری و تعین شکل نهایی آن اهمیت زیادی دارد، عسل با رنگ تیره  معمولا مصرف صنعتی داشته، در حالی که عسل های روشن تر برای استفاده مستقیم خرید و فروش می شوند. متاسفانه در بیشتر کشور هایی که برای آن بازار بزرگی وجود دارد رنگ عسل اولویت دارد .

آیا عسل طبیعی شکرک می زند؟

بسیاری ازمردم تصور می کنند عسلی که شکرک میزند تقلبی است یا فاسد شده است! اما باید بگوییم که این یکی از ویژگی های عسل است توجه داشته باشید در آب و هوای معتدل اکثر عسل ها در دمای معمولی بلوری خواهند شد.

شکرک زدن و نیز سفید شدن عسل به دلیل تشکیل بلورهای گلوکز منو هیدروژنه است که شرایط نگهداری، توجه به کیفیت و عسل از لحاظ تعداد، شکل و ابعاد تفاوت دارند.

به یاد داشته باشید هرچه مقدار آب کمتر و مقدار گلوکز عسل بیشتر باشد، عمل شکرک زدن سریع تر انجام می شود. توجه داشته باشید عسل در دمای بالای ۲۵ و زیر ۵ درجه سانتی گراد شکرک نمیزند.

عسل در دمای حدود ۱۴ درجه سانتی گراد شکرک می زند ، اما با وجود ذرات جامد آن باعث سریع تر شدن عمل شکرک می شود. زمانی که عسل شکرک می زند، مولکول آب آزاد می شود و در نهایت بر مقدار آب درونی مایع افزوده می شود و خطر تخمیر بیشتر خواهد شد.

عسل را چگونه مصرف کنیم؟

محققان می گویند اگر روزانه یک قاشق عسل به طور مداوم مصرف شود، سرفه و گلود درد را کاهش خواهد داد. شما می توانید در ساده ترین حالت، یک قاشق عسل را بدون ترکیب با مواد غذایی دیگر مصرف نمایید و از فواید آن استفاده کنید.

عسل را با نوشیدنی گرم مخلوط کنید

شما می توانید هنگامی که دچار گلودرد یا سرفه شدید عسل را به یک نوشیدنی گرم اضافه کرده و میل کنید. گرما می تواند برای گلو تسکین دهنده باشد. یک قاشق چای خوری عسل را به یک فنجان چای یا آب گرم همراه با کمی آبلیمو اضافه کرده و میل کنید واین معجون می تواند سیستم ایمنی تان را تقویت کند.

با شروع علائم سرماخوردگی عسل مصرف کنید

قبل از مصرف داروهای شیمیایی که عوارض زیادی دارند حتما عسل مصرف نمایید. این از شدت علائم سرفه و گلو درد جلوگیری خواهد کرد.

قبل از خواب عسل بخورید

یک دمنوش ولرم با عسل قبل از خواب، سرفه های شبانه را از بین می برد. با اضافه کردن عسل به دمنوش های گیاهی مانند بابونه که بدون کافئین است باعث خواب بهتر خواهد شد.

نحوه نگهداری عسل طبیعی چگونه است؟

عسل را خارج از یخچال نگهداری کنید زیرا طی مدت زمانی غلیظ شده و موجب رس بستن عسل می شود

عسل را در ظروف در بسته نگهداری کنید تا رطوبت را جذب نکند.

عسل را دور از مواد بو دار مانند پارافین، قیر و بنزین نگهداری کنید زیرا بو را جذب می کند.

استانداردهای بین المللی عسل  چیست؟

تولیدکنندگاندر بازار جهانی نیاز به استانداردهای بین المللی عسل را دارند. این استانداردها طبق نتایج متخصصینی که بر اساس نتایج آزمایش های روزانه ای که در آزمایشگاه مرجع بر روی عسل های ارسالی از کشورهای گوناگون انجام می شود، بدست آمده است. با آمار تصویب شده توسط استانداردهای بین المللی می توان گفت عسل ایران می تواند استاندارد جهانی به درجات بالایی برسد اما چند شرط دارد:

·        با شربت حاصل از تغذیه دستی مخلوط نشود

·        حرارت ندادن عسل و حفظ عناصر مفید

·        به سموم و داروها آلوده نباشد

مضرات مصرف عسل

عسل را از منابع مطمئن خریداری کنید زیرا عسل خام تصیفیه نشده است و با خطرات بهداشتی رو برو است.

ممکن است در بعضی افراد خطرات خیلی نادر داشته باشد که باید مراقب باشید و شامل موارد زیر می باشد:

بوتولیسم نوزادان با مصرف عسل

توجه داشته باشید به نوزادان زیر ۲ سال عسل ندهید، زیرا خطر بوتولیسم وجود خواهد داشت. این یک بیماری نادر است که ناشی از باکتری کلستریدیوم بوتولینوم، می تواند باعث اختلالات عصبی و حتی فلج در نوزادان شود.

مسمومیت غذایی با مصرف عسل

ممکن است گاهی عسل با میکروب های گیاهی و همچنین زنبورها آلوده شود. این آلودگی در طول تولید ، پردازش و جمع آوری وجود دارد. بیشتر باکتری های مضر نمی توانند زنده مانده یا تکثیر شوند اما باکتری هایی که از اسپور استفاده می کنند، شاید زنده بمانند. عسل را از زنبورداران مطمئن تهیه نمایید.

آلرژی با خوردن عسل

خوردن عسل ممکن است در بعضی از افراد باعث آلرژی شود مانند: ، فشار خون پایین، خارش و التهاب، شوک آنافیلاکتیک نوعی واکنش شدید آلرژیک با علائم تنفس دشوار، سرگیجه، خستگی، مرگ احتمالی و نارسایی قلبی است.

مسمومیت با خوردن عسل

عسل ممکن است آندوتوکسین داشته باشد که نوعی سم است که در باکتری بوده و پس از مردن، متلاشی شدن یا تجزیه آزاد می‌شود. مصرف زیاد آن فرد را دچار مشکل می کند. این مواد شیمیایی برای سیستم عصبی شما سمی بوده و عوارض جانبی برای مثال مسمومیت را دارد و علائم آن از جمله: احساس خستگی، ضعف، سرگیجه، عرق کردن، حالت تهوع و استفراغ است.

عوارض دیابت با خوردن عسل

توجه داشته باشید در بیماران دیابتی، مصرف زیاد عسل می تواند کلسترول را بالا ببرد و باعث افزایش قند خون خواهد شد.

جمع بندی

عسل یکی از بهترین غذاهای طبیعت بوده و خواص دارویی نیز دارد در این مطلب از فتلک با انواع عسل ایرانی  و خارجی آشنا شدیم و مزیا و معایب عسل را بررسی کردیم اگر قصد خرید عسل طبیعی با موم و با کیفیت را دارید می توانید از سایت فتلک محصول خودتان را سفارش دهید و درب منزل تحویل بگیرید.